آیا هر بازی در دنیا راجع به یک موضوعی است؟ خب مشخصا خیلی از بازی‌ها در مورد یک چیزی هستند: لوت درباره‌ی تعدادی راهزن در بیابان است که کاروان‌های مردم را لخت می‌کنند، آخرین ایستگاه در مورد انتقال یک زندانی خطرناک از ساری به تهران است، لیزبوآ در مورد بازسازی شهر لیسبون پس از آتش‌سوزی مهیب آن است. اما از سویی دیگر خیلی از بازی‌ها راجع به هیچ چیزی نیستند: مثلا بازی گو درباره‌ی چیست؟ آبالون راجع به چیست؟ یا موضوع یاتزی یا تخته نرد دقیقا چیه؟
اینکه یک بازی درباره‌ی چه چیزی است را به طور کلی مضمون یا تم بازی می‌نامند. بعضی بازی‌ها به شکل غلیظی در مضمون و داستان خود حل شده‌اند که به آنها بازی‌های تماتیک گفته می‌شود (مثلا ارباب حلقه‌ها). اما عبارت تماتیک در بردگیم‌های مدرن به ویژگی دیگری هم اطلاق می‌شود: زمانیکه میان گیم‌پلی و تم بازی ارتباط موثر و همسویی وجود داشته باشد. مثلا اینکه در زیرخاکی شما با تپانچه یک کارت از حریف را می‌سوزانید یک عمل تماتیک است که هم به مفهوم تپانچه می‌خورد و هم در راستای گیم‌پلی بازی است.
تم یک بازی را می‌توان خلق کرد و یا می‌توان انتخاب کرد. در مورد خلق یک تم (یا داستان، یا دنیا، یا فضاسازی و غیره) باید جداگانه صحبت کنیم. اما زمانیکه تصمیم بر استفاده از یک موضوع آماده و یا اقتباس از آن می‌گیرید باید سوالات زیر را از خودتان بپرسید:
- چرا این موضوع؟
- تا چه میزان می‌خواهید به اصل موضوع وفادار باشید؟
- چطور می‌خواهید از اقتباس‌های فعلی پیشی بگیرید؟
چرا این موضوع؟
با توجه به نوع مضمون انتخابی، نوع مدیوم مبدا (اقتباس از فیلم، کتاب، کمیک، شعر، رخداد حقیقی، تاریخ، بیوگرافی و …) و مخاطب هدف، می‌توان پاسخ‌های بسیاری به این پرسش داد. اما پاسخ‌های پر استفاده به این پرسش عبارتند از:
- جهت انتقال آن موضوع به گروه جدیدی از مخاطبان
- جهت رفع عطش مخاطبان آن موضوع در دنیای بردگیم
- جهت ساخت زمینه‌ای برای داستان‌پردازی و تعامل از طریق گیم‌پلی و اجزای بازی
- جهت صادرات فرهنگی به فراسوی مرزها
- جهت علاقه و اشتیاق شخصی
این پاسخ‌ها می‌تواند کلیدی برای مشکلات طراحی باشند و در مواقعی که مغز طراح از گرفتن تصمیمات برای سرنوشت بازی عاجز مانده، با یادآوری دلیل انتخاب موضوع یا تم، مانند آجیل مشکل‌گشا دو راهی را به یک راه مطمئن بدل کنند.
تا چه میزان می‌خواهید به اصل موضوع وفادار باشید؟
قبل از تصمیم‌گیری در مورد این موضوع این را بدانید که هیچگاه نمی‌توانید همه را راضی نگه دارید و همیشه بسیاری ممکن است از نتیجه‌ی کار شما راضی نباشند (البته اگر تعداد ناراضیان خیلی بیشتر از راضیان باشد احتمالا یک جای کار شما می‌لنگد) اگر قصد اقتباس دارید این نکته را در نظر داشته باشید که با اینکه عالم و آدم به شکل تئوری قبول دارند «اقتباس لزوما قرار نیست برابر اصل باشد و باید راه خلاقه‌ی خود را پیش بگیرد» ولی در حقیقت بالا بروید پایین بیایید تمام مخاطبان کار شما را با منبع اصلی (یا حداقل تصور خودشان از منبع اصلی) مقایسه خواهند کرد، و نه به عنوان یک اثر مجزا و قائم به ذات. تنها راهی که دارید این است که تکلیف خودتان را با خودتان مشخص کنید و یکی از راه‌های زیر را انتخاب کنید:
اقتباس کاملا وفادارانه؛ کمترین میزان خلاقیت و تغییر در محتوا و تلاش برای انعکاس عین به عین موضوع.
اقتباس حد وسط؛ وفادار ماندن به روح موضوع در حدی که بازی تماتیک باقی بماند ولی بتوانید بخش‌های خوبی را به صلاح‌دید خود دستکاری کنید.
وفا کدومه؟؛ کاملا ارتباط فکری خود را با موضوع قطع کنید طوریکه اثر شما بیشتر «با الهام از …» به نظر برسد تا «اقتباسی از …» .
اما آیا همیشه می‌توان انقدر آزادانه برای نوع اقتباس تصمیم گرفت؟ قطعا خیر. انتخاب میزان وفاداری به منبع، کاملا به نوع آن منبع وابسته است. مثلا هنگام اقتباس و یا طراحی بازی بر اساس شخصیت‌های مارول امکان انتخاب گزینه‌ی سوم تقریبا مردود است، حتی گزینه‌ی دوم هم در هاله‌ی ابهام قرار دارد، چرا که شاه‌کلید پول‌ساز ماجرا در رعایت عین به عین محتوای اصلی نهفته است. اما هنگامیکه منبع اقتباس موضوعات آزادتری مثل افسانه‌های محلی، رویدادهای فرهنگی، شخصیت‌های بومی و کهن‌الگوها باشد امکان مانوور خلاقیت و تغییرات بیشتر است، گرچه که امکان رد شدن از خط قرمز‌های موضوع هم به همان میزان افزایش پیدا می‌کند و حساسیت‌ها (به دلیل ارتباط با مسایل فرهنگی) بیشتر می‌شود. این حساسیت در مورد موضوعاتی که به مسایل اعتقادی، تاریخی و سیاسی مربوط باشند بسیار پر‌رنگ‌تر می‌شود به گونه‌ای که همواره باید با احتیاط و انعطاف زیاد در مورد این مضامین کار کرد.
چطور می‌خواهید از اقتباس‌های فعلی پیشی بگیرید؟
پاسخ این سوال زیاد طولانی نیست. اگر احساس می‌کنید برداشت و اقتباس شما از آن موضوع، جدید و جذاب است و حرف تازه‌ای برای گفتن دارد (چه با دیدگاه محتوایی و فرهنگی و چه با دیدگاه بازاریابی) معطل نکنید و همین امروز شروع کنید. اما اگر اینطور نیست اینکار را نکنید و به جای آن یا یک موضوع دیگر را انتخاب کنید و یا موضوع جدید خودتان را خلق کنید. در هر حالت در نظر داشته باشید که طراحی یک بازی بر اساس یک موضوع، به شناخت عمیق از آن موضوع و درک دنیای مرتبط با آن وابسته است.
در نهایت اگر قصد طراحی بازی بر اساس یک تم مشخص را دارید مطمئن شوید که زمان خوبی را به تحقیق و افزایش آگاهی در مورد آن تم اختصاص داده‌اید تا هم در زمان طراحی بتوانید تصمیمات تماتیک‌تری اتخاذ کنید و هم به موضوع احاطه داشته باشید.
به نظر شما چه تم یا موضوعاتی از ایران هست که مناسب تبدیل شدن به یک بردگیم باشد؟
