خنجرهای تنگه خیبر: تکلمه

مقاله‌ای که در پیش رو دارید، قسمت سوم از مجموعه مقالات معرفی بردگیم Pax Pamir است. قسمت اول را در این پیوند و قسمت دوم را در این پیوند مطالعه کنید.

در دو قسمت پیشین کلی داستان حسین کرد شبستری براتون تعریف کردیم تا به بالاخره به پاسخ این پرسش برسیم که «جذابیت‌های این بازی در چیست؟»

جذابیت پنهان

پیش از هر چیز تجربه بازی. زمانی که بازی و بازیکنان رو از بیرون تماشا میکنید و خودتون درگیر بازی نیستید، همه بازیکنا شبیه به مجسمه «اندیشه گر» آگوست رودن به نظرتون میان. یه جورایی شبیه به این که بازی شطرنج تماشا کنید. ولی واقعیتش در درون این بازیکنا جهنمی برپاست.

«اندیشه گر» تندیسی از مرمر و برنز

knife fight in a phone booth اصطلاحی است در زبان انگلیسی که تحت الفظی معنیش میشه: «چاقو کشی در کیوسک تلفن». ازش برای توصیف موقعیتی سراسر آشوب استفاده میشه. این اصطلاح بهترین توصیفی است که نگارنده میتونه از تجربه این بازی ارائه بده. به عنوان مثال در یکی از جلسات بازی، بنده و یار غار اینجانب، جناب آرش خان، خیلی جدی تصمیم گرفتیم از صندلی به پا خیزیم و خیلی دوستانه همدیگه رو مورد ضرب و شتم قرار بدیم! شاید به نظرتون عجیب برسه ولی این درگیری نسبتاً کنترل شده، بازتابی بود از شرایط حاکم بر بازی و انرژی مضاعفی که در بازوان ما در حال گندیدن بود!

تقریبا یه همچین چیزی

و اما برسیم به ادعای نگارنده مبنی بر «عمق بازی». پیش از اون باید به این نکته حتماً اشاره کنم که بنده تنها چهار بار بردگیم «پکس پامیر» رو بازی کردم، دو بار دونفره و دو بار چهار نفره با دو واریاسیون مختلف از قوانین بازی. احتمالاً میگید که چهار بار بازی برای یادگیری کامل بازی کافیه خب! در اکثر موارد بله ولی نه در مورد این بازی. فکر کنم حداقل چهار بار دیگه، این بار چهار و پنج نفره و با واریاسیون‌های دیگر قوانین، باید بازی کنم تا بتونم ادعا کنم که استراتژی‌های بازی رو می‌دونم.

از این مسئله بگذریم و بریم سر اصل مطلب. شاید دو اکشن در یک نوبت چندان چیز خاصی به نظر نرسه. ولی نکته دقیقاً همین جاست که هر انتخاب شما در بازی، شرایط تابلوی شما یا دیگران، بازار یا نقشه بازی یا همه اینا با هم رو تغییر میده. پس کوچکترین اشتباه به ویژه زمانی که سر و کله کارت «سرنگونی» در بازار پیدا شده، ممکنه شرایط رو طوری تغییر بده که تا بخواد نوبت بعدی به شما برسه، بازی به اتمام رسیده باشه. همواره نه تنها باید کارت‌های در دست و تابلوی خودتون، بازار و مهره‌های نقشه رو در نظر داشته باشید، بلکه باید شش دانگ حواستون به کارت‌های تابلوی دیگران و حتی کارت‌های تو دستشون باشه (منظور حافظه خوبه که نگارنده نداره). این بر هم کنش اجزای مختلف بازی – تابلو، بازار، دست و نقشه – آن چنان معادلات چند مجهولی پیچیده‌ای رو به وجود میاره که کاملاً طبیعی است، سر فرصت و حوصله چند دقیقه‌ای به حرکت بعدی‌تون فکر کنید. و جالب این که این زمان در اصطلاح مرده (downtime) که دیگری در حال فکر به حرکت بعدی خودش در بازی است، به هیچ عنوان به چشم شما نمیاد! چرا که هر تصمیمی که طرف بگیره، مستقیماً روی بازی شما تاثیر داره. خیلی وقتا خدا خدا میکنید که اون حرکت ویرانگری که شما به ذهنتون رسیده، بازیکن حریف به فکرش نرسه و شاید هم سعی کنید با روش های مختلف، شده با شلوغ بازی، هوچی گری، یا وسط کشیدن بحث‌های بی‌ربط ولی مورد علاقه طرف، حواسش رو پرت کنید…

بازی در حالت سه نفره به بالا خصوصیات ویژه خودش رو به نمایش میذاره. یه نفر به هر دلیل از دیگران خیلی جلو افتاده و هیچ کدوم به تنهایی از پسش برنمیاید؟ اصلاً مهم نیست که چه کسی به چه امپراتوری وفاداره، باید که از سریر پایین کشیده بشه. مثال: من و شما هر دو به امپراتوری بریتانیا وفاداریم. در عین حال شما نفوذ زیادی در امپراتوری بریتانیا دارید و با توجه به جمیع شرایط در صورتی که کارت سرنگونی رو بخرید، با فاصله امتیاز بیشتری از دیگران می‌گیرید. از اون جایی که ما هر دو به یک امپراتوری وفاداریم، من نمیتونم با ارتش بریتانیا به قبایل شما حمله کنم و اونا رو نابود کنم ولی می‌تونم از جاسوسی که در کابل دارم استفاده کنم و این امکان رو به بازیکن دیگه‌ای که مثلاً به افغانستان وفاداره بدم تا ارتش بریتانیا رو دور بزنه و مستقیماً قبایل شما رو تار و مار کنه. چطوره؟!

عقب نشینی ارتش بریتانیا از کابل در سال 1842. اطلاعات بیشتر در ویکی پدیا

یکی از نکات جالب دیگه بازی اقتصاد بسته اونه. هر بازیکن با چهار روپیه بازی رو شروع میکنه و جز در موارد استثنا هیچ پولی از بیرون (بانک) به بازی تزریق نمیشه. این اقتصاد بسته چالش‌های بسیار زیادی در بازی ایجاد میکنه. زمانی که دوران (رژیم) رونق اقتصادی است، کارت‌های طلایی و اکشن تجارت که در این شرایط رایگانه به شما بسیار کمک می‌کنه. چرا که با استفاده از اکشن تجارت، بسته به رتبه کارت، می‌تونید یک تا سه روپیه از روی کارت‌های موجود در بازار کِش برید. در حالی که در دوران تقسیم بندی سیاسی این اکشن رایگان مالیات هستش که به کمک شما میاد. مثلاً هر دو کارتی داریم که مکانش مربوط به قندهار هستش، ولی شما ارتش قوی‌تری از من در قندهار دارید. پس می‌تونید بسته به رتبه کارت، یک تا سه روپیه از من مالیات بگیرید.

باید یه اعترافی بکنم. اونم این که به جز عمق گیم پلی – که فکر کنم به قدر کافی دربارش صحبت کردیم – یه انگیزه خیلی مهم برای بازی کردن بردگیم پکس پامیر – که تا به حال مخفی کردم – اشتیاق به یادگیری است. یادگیری تاریخ. تاریخی که در مدرسه و دانشگاه یاد نگرفتیم. البته برای خواننده هوشمند، همان مقاله اول که در واقع پیشگفتار و مقدمه‌ای بر دو قسمت بعدی است، کافی بود تا این علاقه و اشتیاق رو به وضوح ببینه. باری به هر جهت، اگه شما هم فاز این رو گرفتید که در مورد دوران «بازی بزرگ» بیشتر بدونید، پیشنهاد می‌کنم مستند دو قسمتی Afghanistan: The Great Game رو ببینید. کافیه در سایت یوتیوب جستجو کنید.

راستی نمی‌دونم تا به حال دقت کردید یا نه: روی هر کارت توضیحاتی خلاصه در مورد اون شخصیت تاریخی داده شده. اول باری که جعبه بازی رو باز کرده و به تماشای کارت‌ها نشستیم، سوال پیش اومد که “آخه کی این متن‌ها رو می‌خونه؟”. و بعد از این که دو دست بازی کردیم، ناخودآگاه شروع کردیم به خواندن متن روی کارت‌ها، به خصوص کارت‌های مربوط شخصیت‌های ایرانی و  این جا بود که بحث و جدل در مورد تاریخ قاجار بالا گرفت. نقل محفل هم عباس میرزا، حاج میرزا آقاسی و گریبایدوف بودند (پیرمرد هم خودتی!).

الکساندر سرگییویچ گریبایدوف، دیپلمات، نمایش‌نامه‌نویس، شاعر و آهنگ‌ساز روس. وی در مقام سفیر صاحب‌اختیار روسیه تزاری در ایران، تدوین عهدنامه ترکمانچای را برعهده داشت.
.. با ایرانیان به ستمگری و درشت‌خویی رفتار می‌کرد و در مسیر خود از تبریز به تهران از درشت‌خویی، قتل و غارت ابایی نداشت. در تهران نیز بر خلاف سایر نمایندگان دولت‌های دیگر دربرابر شاه ایران نمی‌ایستاد. رفتار او در برابر ایرانیان به طوری بود که حتی الکسی پترویچ یرمولوف فرمانده قوای فاتح روس در برابر ایران به او توصیه نموده بود «نباید مردمان مغلوب را خانه‌خراب کرد» هر چند گریبایدوف پاسخ داده بود «ایرانیان فقط در برابر قدرت خاضع‌اند».
زمانی که مهاجمان به سفارت روسیه در تهران طاق اتاق خواب سفیر را سوراخ کرده و به ضرب گلوله گریبایدوف را از پای درآورند، آخرین کلمات او چنین بود: «فتحعلی شاه، فتحعلی شاه اصلاً برایم مهم نیست».

برگرفته از صفحه گریبایدوف در ویکی‌پدیای فارسی

نقشه بازی مطابقت داده شده بر نقشه واقعی

در نهایت این رو بگم که بازی بسیار نزدیکه و بعد از باخت حتماً کسی یا کسانی رو میبینید، در حالی که دندان قروچه می‌کنن، میگن اگه نوبت بهشون میرسید، یا شاید هم اگه یه اکشن بیشتر داشتن، برنده بازی بودن. فقط یه نکته میمونه اونم این که این بازی رو به هیچ عنوان با آدمای کینه شتری بازی نکنید که همون طور که پیش از این نشان دادیم، پر است از پشت خنجر زدن، خیانت، ترور و ویرانگری. خلاصه این که آرامش خودتون رو حفظ کنید. تنها یک بازی است، گو این که شباهت غیر قابل انکاری به دنیای سیاست داره. به هر جهت بازی شبیه ساز مناقشه، کشمکش و درگیری است. یادتونه که؟!

سوال: کدامین جانور دوپا این بازی را طراحی کرده است؟

فیل اکلاند (Phil Eklund). جناب «فیل» در اصل مهندس هوا فضا است (تا اونجا که من میدونم یعنی موشک هوا میکنن) و نزدیک به سه دهه است که به طراحی بردگیم‌های «شبیه سازی» مشغول هستند. بردگیم «پکس پامیر» دومین بازی از سه گانه‌ی پکس (PAX) است که ایشون طراحی کرده. دو تای دیگه یکی درباره انقلاب مکزیک و دیگری درباره دوره رنسانس است. جز اینا بردگیم‌هایی در باب زندگی روزمره انسان‌های نئاندرتال، تکامل انسان، پیدایش حیات بر روی کره خاکی و  حتی آینده فرضی فناوری فضانوردی، طراحی کردن. البته در طراحی بازی پکس پامیر یه همکار هم داشتن که تا جایی که فهمیدم، مسئولیت ایشون دقت تاریخی اثر بوده. مخلص کلام، اگه علاقه‌مند هستید با آثار دیگر جناب فیل آشنا بشید، در بخش نظرات به ما بگید که یه مقاله جدا به معرفی ایشون اختصاص بدیم.

دانلود نسخه چاپی

فایل‌های قابل چاپ بازی رو می‌تونید از این پیوند دانلود کنید. فقط یه نکته: تا به کنون ما تنها نسخه چاپی بازی‌هایی رو برای دانلود گذاشتیم که ناشر خودش به رایگان در اختیار علاقه‌مندان گذاشته. ولی نسخه چاپی پکس پامیر اسکن شده است (حاصل دسترنج دوستان روس که علاوه بر کرک بازی پی سی، ید طولایی در اسکن کردن بردگیم‌ها دارن). در شرایط معمول برای رعایت حق کپی رایت این فایل‌ها رو به اشتراک نمی‌ذاشتیم، ولی از آن جایی که دور از ذهنه این بردگیم به بازار ایران وارد بشه (هم به دلیل مخاطب خاص داشتن بازی و هم به دلیل مهجور بودن ناشر بازی)، تصمیم گرفتیم در موردی بازی پکس پامیر استثناء قایل بشیم.

توضیحات بیشتر در مورد هر کدوم از فایل‌ها رو در فایل readme.pdf که در همان پوشه به اشتراک گذاشته شده است بخوانید و  برای یادگیری نحوه چاپ این بازی و بردگیم‌ها در حالت کلی، به مقاله «چاپ کن، بازی کن» در این پیوند رجوع کنید.

بعدالتحریر: لازمه تشکر ویژه ای کنم از «علی مالکی» عزیز که این بازی، ناشر و طراحش رو به نگارنده معرفی کرد. دمت گرم و تنت سالم.