خنجرهای تنگه خیبر

پیش گفتار

عنوان اولیه مقاله این بود: «کوته‌نوشتی در ستایش از  بردگیم…» ولی زمانی که اطرافیان شب خوشی برای ما آرزو کردند، ملتفت شدیم که شب به نیمه رسیده و  از آن مهم‌تر، ویرایشگر متن با تحیر نشان می‌دهد که تعداد کلمات از دو هزار فقره، چند صباحی است که عبور کرده. به ناچار تصمیم گرفتیم مقاله کذایی را چند قسمت نموده تا کمتر بد و بیراه بشنویم (به ویژه شما دوست عزیز!). برای حفظ یکپارچگی مطلب، آن را به سه قسمت کاملاً نامساوی تقسیم کردیم که پیشگفتار و مقدمه آن، هم اکنون پیش روی شماست. و این که شانس با شما یار است، چون مطلبی که در ادامه می‌خوانید، کوتاه‌ترین بخش می‌باشد. زیاده عرضی نیست. فقط امیدوارم همان قدر که بنده از نوشتن این مقاله/مقالات لذت بردم، شما هم از خواندن آن محظوظ شوید.

… عباس میرزا مخالف عهدنامه گلستان بود و با تمام قوا با متارکه جنگ با روس‌ها مخالفت می‌کرد. پس از رهبری لشگریان ایران، تحمیل شرایط ننگ آور متارکه برای عباس میرزا تحقیر مضاعفی بود. او چشم امید به نبرد آینده دوخته و نقشه‌ها و وسائل قابل ملاحظه‌ای برای این نبرد فراهم آورده بود. با این حال به دقت مواد عهدنامه صلح را به کار بست. حتی افسران روسی نیز از خودگذشتگی ولیعهد ایران را تأیید کرده و رفتار نجیبانه او را به هنگام انجام مذاکرات و پس از آن ستوده‌اند. اگر بخواهم حس تحسینی را که این شاهزاده ایرانی در دل من برانگیخته است تمام و کمال بیان دارم از مطلب بسیار دور خواهم افتاد …

به نقل از سفرنامه «گاسپار دروویل» سرهنگ فرانسوی

و اما بعد…

تصویر اصلی مقاله – که تصویر روی جعبه بردگیم Pax Pamir است – عجیب و غریب به نظر میرسه، نه؟

خب، حق دارید! این تصویر برگرفته است از یک کاریکاتور مشهور سیاسی مربوط به سال 1878 میلادی است با عنوان “مرا از دست دوستانم نجات دهید!”. در این کاریکاتور «شیرعلی خان» امیر آن زمان افغانستان در میان “دوستانش” خرس روسی و شیر انگلیسی به تصویر کشیده شده. (اصل کاریکاتور رو در ویکی پدیا ببینید)

می‌پرسید:

شیرعلی؟ افغانستان؟ خرس؟! شیر؟!  درباره چی حرف میزنی؟!!

درباره بازی‌های خانواده ConSim مخفف Conflict Simulation به معنای «شبیه سازی مناقشه». در این دست از بازی‌ها عمدتاً درگیری کشورها در یک دوره تاریخی خاص شبیه سازی میشه و بازیکنان هر کدوم نقش یکی از بازیگران مهم دوران مربوطه رو بازی می‌کنن که منافعشون در تضاد با همدیگه است.

میگید:

عمو جان! ما اومدیم معرفی بازی و بردگیم بخونیم، نه درس تاریخ! اصلاً چه جذابیتی داره اینی که میگی؟ ها؟ هااآ؟!

اگه در یک کلام بخوام جذابیت این دست از بازی‌ها – به ویژه بازی Pax Pamir – رو خلاصه کنم، میگم: «عمق گیم پلی».

ولی برای این که بتونم این ادعا رو ثابت کنم، اجازه بدید با هم بریم به دنیای بردگیم Pax Pamir، یعنی افغانستان قرن نوزدهم. قول میدم بخش تاریخیش کم و حتی المقدور جذاب باشه…

اینجا کجاست؟

با سقوط ناپلئون، نظر «کمپانی هند شرقی بریتانیا» به بازار هنگ کنگ جلب شد. هندوستان در میان این شبکه گسترده امپراتوری بود و جریان آب‌های امپراتوری تا بنادر این کشور امتداد داشت. بنادری که شرق دور را به بازار اروپا متصل می‌کرد، در حالی که کنترل ثروت هنگفت شبه قاره در دستان انگلستان بود. اما «گوهرِ تاج» امپراتوری در امان نبود.

در میان جنگل‌های سیبری و دشت‌های آسیای میانه، روسیه تزاری با سرعتی شگرف، حتی بیش از سرعت پیش قراولان غربی در قاره آمریکا، در حال پیشرفت بود. این توسعه طلبیِ پرجمعیت‌ترین ملت آن زمان، بر مایملک انگلستان در هندوستان سایه افکنده بود. سایه‌ای که سال به سال گسترده‌تر میشد. در منطقه حائل، آسیای میانه، مسیر ماجراجویان، صنعتگران و  عوامل دولت‌ها با هم تلاقی می‌کرد. همه با یک هدف: سهم‌خواهی، دستکاری و اداره کردن سیاست محلی. در سایه «بام جهان» کوه‌های پامیر، صحنه برای بازی آماده شده بود. بازی‌ای که مرزهای قدرت جهانی در قرن نوزدهم را مشخص می‌کرد. دورانی که بعدها به «بازی بزرگ» شهرت یافت.

برگرفته از مقدمه کتابچه قواعد بازی Pax Pamir

ما که هستیم؟

سربازان پیاده افغان در سال 1841

ما رؤسای قبایل افغان هستیم که در تندباد قدرت‌های استعماری تقلا می‌کنیم. اگر هر کدام از امپراتوری‌های بریتانیا، روسیه تزاری یا افغان بر دیگران تفوق و برتری پیدا کنند، بازیکنی پیروز میدان است که «نفوذ» بیشتری بر امپراتوری برتر داشته باشد.

ما چه می‌کنیم؟

براي اين که بدونيم روند بازی به چه صورته و ما در نوبتمون چه کارهايی می‌تونيم انجام بديم، قبلش بايد چند مفهوم رو با هم مرور کنيم از جمله سرنگونی، برتری و وفاداری.

جواب به سوال «ما چه می‌کنیم؟» را فردا در قسمت دوم مقاله بخوانید…