تاریخچه‌ی بردگیم - قسمت دوم

مقاله‌ای که در پیش رو دارید بخش دوم ترجمه و تلخیص The Full History Of Board Games نوشته پیتر آتیا می‌باشد. اصل مقاله را می‌توانید در این پیوند ملاحظه کنید.

اولین شواهد یافت شده از تخته نرد (2000 سال پیش از میلاد)

یکی از بازی‌های محبوب دوران روم باستان بازی بود به نام Ludus duodecim scriptorum. ترجمه نام این بازی می‌شه “بازی 12 خانه”، که احتمالاً اشاره‌ای است به 3 ردیف از 12 خانه‌ای که در لوح‌های باقی‌مانده دیده می‌شه. بازی تابولا از نسل همین بازی هستش و هردوی این بازی‌ها شباهت زیادی به تخته نرد دارند.

Ludus duodecim scriptorum

کهنترین بازی که پیدا شده و قواعدش تقریباً با تخته نرد امروزی یکسانه، در این دو مورد فرق می‌کنه:

• استفاده از 3 تاس به جای دو تاس
• در ابتدای بازی مهره‌ها یکی یکی وارد بازی می‌شن مثل زمانی که در تخته نرد امروزی مهره بازیکن توسط رقیب زده شده.

نقاشی تخته نرد مربوط به قرن 14 میلادی

محبوبیت تخته نرد در اواسط دهه 60 میلادی به اوج خود رسید. زمانی که پرنس اُبولنسکی ،که بعدها به “پدر تخته نرد مدرن” مشهور شد، “انجمن بین المللی تخته نرد” را پایه گذاری و قواعد رسمی بازی رو منتشر کرد. او در عین حال کلوپ تخته نرد منهتن رو تاسیس کرد که در سال 1963 تورنمنتی به راه انداخت. همچنین در ماه مارچ سال بعد اولین تورنمنت بین المللی تخته نرد رو سازمان داد که توجه خاندان سلطنتی، مشاهیر و مطبوعات رو به خودش جلب کرد.

جنگ الهام‌بخش بازی‌های استراتژی نظامی می‌شود (1300 سال پیش از میلاد)

Ludus latrunculorum بردگیم استراتژی دو نفره است که در دوران روم باستان بازی می‌شد. در این بازی حتی ارجاعاتی به زمان هومر یافت می‌شه و  گفته می‌شه که شباهت‌‌های زیادی به شطرنج داشته. از آن جایی که منابع محدودی تا به حال پیدا شده، بازسازی قواعد این بازی مشکله ولی در کل پذیرفته شده که بازی تاکتیکی و نظامی هستش. دلیل اصلی این مدعی هم جنگ‌های فراوان در قرن 13 پیش از میلاد هستش.

Ludus latrunculorum

بازی مهره‌های زیادی داره و روی یه صفحه شطرنجی انجام می‌شه. نام صفحه بازی “شهر” و نام مهره‌ها “سگ” هستن و قاعده اصلی بازی حذف مهره‌ از یک رنگ توسط محصور کردن اون مهره با دو مهره از رنگ دیگه هستش.

این فرضیه وجود داره که بازی در به وجود آمدن شطرنج تاثیر گذار بوده، به ویژه از جهت نوع حرکت مهره های پیاده. زمانی که واژه Schach، که همان تغییریافته واژه شاه در زبان فارسی است، به عنوان نام بازی شطرنج به زبان آلمانی وارد شد، از آن جایی که این لغت در زبان آلمانی به معنای دزدی بود، از Ludus latrunculorum برای اشاره به شطرنج استفاده می‌شد.

بردگیم بخشی از کودکی می‌شود (500 سال پیش از میلاد)

در فرهنگ‌‌های کهن این بزرگسالان بودند که بردگیم‌ بازی می‌کردند ولی از آن جایی که در اعماق جامعه ریشه دوانیده بودند، سریعاً توسط کودکان اقتباس شدند.

با این که از لحاظ فنی بردگیم حساب نمی‌شه ولی “لِی لِی” از اولین بردگیم‌هایی است که ویژه کودکان هستش. بعله! لی لی از اونی که شما فکر می کنید قدیمی‌‌تره.

اولین ارجاع به ِلی لِی برمی‌گرده به سال 500 پیش از میلاد در دوران روم باستان

تاثیر بردگیم بر فرهنگ آسیای شرقی (400 سال پیش از میلاد)

بردگیم‌ها خیلی پیشتر از 400 قبل از میلاد در آسیای شرقی وجود داشتن ولی اکثراً بازی‌های آسیای میانه بودند. اولین بازی که این عادت رو تغییر داد، بازی لیوبو(Liubo) بود – و کمی بعدش گو(Go) – که در این بخش از آسیا به وجود آمد.

دو نفر از دودمان هان در حال بازی لیوبو

لیوبو در دوران دودمان هان بسیار محبوب بود ولی پس از آن محبوبیت این بازی سریعاً رو به افول گذاشت. حدس زده می‌شه که دلیلش افزایش محبوبیت بازی گو باشه که تقریباً بازی لیوبو رو به فراموشی سپرد.

ویژگی بارز لیوبو الگویی هستش که بر روی صفحه مربوطه حکاکی و یا نقاشی می‌شده:

از آن جایی که قطعات بازی از مواد ارگانیکی همچون چوب ساخته می‌شدن، در طول زمان می‌پوسیدند ولی بالاخره در سال 1973 مجموعه کاملی از بازی پیدا شد:

مثل باقی بردگیم‌های کهن قواعد کاملی از بازی تا به حال پیدا نشده ولی خلاصه قواعد فرضی بازی بدین شرح هستش:

دو نفر روبروی هم بالا سر صفحه بازی می‌نشینند. صفحه بازی به 12 مسیر تقسیم شده، دو انتها داریم و فضایی در میان که بهش “آب” گفته می‌شه. 12 مهره داریم که شش عدد از آن‌ها سیاه و شش عدد دیگر سفید هستن. دو مهره هم داریم با نام “ماهی” که در “آب” گذاشته می‌شن.

دو بازیکن نوبتی تاس ریخته مهره‌هاشون رو حرکت می‌دن. زمانی که هر یک از مهره‌ها به موقعیت مشخصی در برد برسن، ایستاده می‌شن. به این مهره‌ها “جغد” گفته می‌شه و  این جغدها هستن که می‌تونن “ماهی‌گیری” کنن.

هر وقت که یه بازیکن ماهی بگیره در ازاش 2 امتیاز دریافت می‌کنه. اگه بازیکنی در یک نوبت هر دو ماهی رو شکار کنه برای ماهی دوم 3 امتیاز می‌گیره.

هر بازیکنی که به امتیاز 6 برسه برنده بازی است.

پیوندها

• بازی Latrunculi/Ludus latrunculorum برای آی او اس
• بازی Latrunculi/Ludus latrunculorum برای اندروید
• صفحه Ludus latrunculorum در ویکی پدیا
• صفحه Tabula در BoardGameGeek
• صفحه Ludus duodecim scriptorum در BoardGameGeek
• صفحه Liubo در BoardGameGeek