نبوغ پنهان طراح مونوپولی

مونوپولی با بیش از یک سده قدمت مثل منچ، مار و پله و تخته نرد تبدیل به یک سنت شده. البته که فراتر از این رفته و مثل موارد دیگه‌ای که اسم خاص مبدل به اسم عام می‌شه، بعضاً دیده شده که مونوپولی جایگزین واژه‌های بردگیم و بازی فکری هم شده. یعنی مثل آدامس(در واقع مارک Adams) به جای سَقِز، ریکا به جای مایع ظرفشویی وحتی چسفیل(برگرفته از مارک Chesterfield!) به جای پاپ کورن یا ذرت بو داده. طبق آمار رسمی، مونوپولی تا به کنون بیش از 275 میلیون نسخه در بیش از نیمی از کشورهای دنیا فروش داشته. یه نگاهی به سایت BoardGameGeek – به عنوان مرجع بازی‌های فکری – نشون می‌ده که تا به حال بیش از 1400 ویرایش مختلف از بازی به بازار اومده: از ویرایش آلن تورینگ گرفته تا اسب!

مونوپولی : نسخه بازی تاج و تخت!

ولی در همین سایت رتبه مونوپولی در بین بازی‌ها – که بر اساس رای کاربران تعیین می‌شه – 12,651 هستش. از طرف دیگه طراحان و منتقدین بازی هم چندان دل خوشی از مونوپولی ندارن. برای مثال اسکات نیکلسون – که پیش از این در مقاله “منتقدین بردگیم” معرفی کرده بودیم – در ویدیویی تمام مکانیسم‌ها و جنبه‌های بازی رو فهرست و برای هر کدوم یه بازی بهتر پیشنهاد می‌کنه. یا در کارگاه مشابهی در دانشگاه ام‌آی‌تی با نام Breaking up the Monopoly with Modern Board Game Design به تفصیل(یک ساعت و نیم!) در باب ایرادات بازی مونوپولی صحبت می‌کنه. حتماً شما هم به برخی از ایرادت برخورد کردین، مثلاً این که ممکنه ساعت‌ها پیش از پایان از بازی حذف بشید. یا این که مدت‌ها قبل از این که بازی به اتمام برسه، برنده بازی کاملاً مشخصه!

حالا سوال اینجاست که داستان چیه؟ نصف مردم دنیا در انتخاب بازی کج سلیقه هستن؟ در پاسخ باید بگم که تمام ایراداتی که به مونوپولی گرفته می‌شه تقصیر خود بازی نیست، بلکه این ما هستیم که داریم اشتباه بازی می‌کنیم! و برای اثبات این مدعا می‌بایست نگاهی کوتاه به تاریخچه بازی داشته باشیم.

بازی ملاکین

در سال 1903 الیزابت مگی – که یک تندنویس بود – بازی رو طراحی کرد با نام “بازی ملاکین” (The Landlord’s Game). این بازی در واقع پایه مونوپولی امروزی هستش با یک سری تفاوت. برای مثال بازیکنا پیش از شروع بازی به یک اندازه شانس در خرید زمین داشتن و در عین حال روی صفحه بازی می‌تونستن به هر دو طرف حرکت کنن. مگی که یک سوسیالیست بود بازی رو در انتقاد از مونوپولی(به معنای انحصارطلبی)، زمین خواری و سرمایه داری درست کرده بود و این رو می‌شد در جای جای بازی دید. برای مثال اسم خانه‌ی شروع(GO) بود: کار بر روی مام زمین اجرت دارد(labor upon mother earth produces wages)!

صفحه بازی ملاکین

مشکلات از کجا شروع شد؟

نکته جالب اینه که حتی در امتیازنامه بازی هم ذکر شده بود که بازیکنا می‌تونن قواعد رو به دلخواه خودشون تغییر بدن. از طرفی مگی هیچ گاه به دنبال تولید انبوه بازی خودش نبود و تا سال‌ها بازی سینه به سینه منتقل می‌شد. در سال 1935 شخصی به نام چارلز دارو(Charles Darrow) – که در اون زمان یه مهندس بیکار بود – در خونه یکی از دوستانش با بازی آشنا شد و این ایده به ذهنش رسید که می‌تونه با فروش بازی پول و پله‌ای به جیب بزنه. برای همین از دوستش که بازی رو بهش معرفی کرده بود خواست تا قوانین بازی رو مکتوب کنه. البته که تا این زمان بازی تغییرات زیادی کرده بود و اکثر مردم هم اون رو به اسم مونوپولی می شناختن. “دارو” بازی رو برای انتشار با عنوان جدید مونوپولی، به شرکت برادران پارکر(Parker Brothers) سپرد و به هدفش رسید. خلاصه این که بازی در دستان چارلز دارو و شرکت برادران پارکر از منتقد انحصارطلبی تبدیل شد به ستایش‌گر اون. حالا دیگه مونوپولی ملغمه‌ای بود از اصول متناقض و ایرادات فراوان یا همون نسخه آنالوگ Rich Kids of Tehran در اینستاگرام!

چارلز دارو

پس روش درست بازی چیه؟

درست مثل زندگی واقعی که پول در اون یه منبع محدود هستش، در بازی هم همین طوره. ولی در مونوپولی همواره پول در حال تزریق شدن به بازیه. این رو پیوند بزنید به این داستان که شما تنها در صورتی می‌بازید که ورشکست بشید. نکته‌ای که گفته شد یکی از دلایل اصلی خسته کننده بودن بازیه. خلاصه این بار خواستید بازی کنید هر وقت که از خانه شروع عبور کردید پولی رو از بانک دریافت نکنید.

مکانسیم بد دیگه‌ای که بعداً به بازی اضافه شده، خرید هتل‌ها است. از اون جایی که تعداد خانه‌ها در بازی محدوده(32 عدد)، یه استراتژی می‌تونه خرید هر چه بیشتر خانه باشه تا به این وسیله بتونین فشار زیادی روی رقیبانتون وارد کنید. ولی چون خرید هتل‌، خانه‌ها رو به بازی برمی‌گردونه این استراتژی رو خنثی می‌کنه و سبب می‌شه بازی طولانی، کشدار و در نهایت خسته کننده بشه. راه‌حلش هم خیلی ساده است: هتل‌ها رو کلاً از بازی حذف کنید.

شاید به نظرتون این دو مورد خیلی کوچک بیان ولی هم روی تجربه بازی تاثیر می‌ذارن و هم ایده اصلی “مگی” در طراحی بازی که نشان دادن مضرات انحصارطلبی بوده رو دوباره زنده می‌کنه.

و الیزابت مگی؟

شرکت برادران پارکر امتیاز بازی رو به مبلغ ناچیز 500 دلار از مگی می‌خره. مگی بعد از انتشار بازی و دیدن بلایی که به سر ایده، هدف و بازیش اومده به فغان میاد ولی خوب از اون جایی که امتیاز بازی رو فروخته بوده کاری از دستش برنمیاد. از طرفی نه شرکت برادران پارکر و نه هازبرو(Hasbro) – شرکت مادر – در طی 80 سال گذشته هیچ‌گاه نامی از مگی نبردن و همچنان سال ابداع مونوپولی رو 1935 می‌دونن و نه 1903.

الیزابت مگی دو بازی دیگر با نام‌های King’s Men و Bargain Day هم برای شرکت برادران پارکر طراحی کرد که به محبوبیت مونوپولی نرسیدن و فراموش شدن. مگی در سال 1948 در حالی که همکارانش اون رو به عنوان تایپیست پیری می‌شناختن که همواره درباره‌ی طراحی بازی غر و لند می‌کنه، از دنیا رفت.

الیزابت مگی در سال 1936

پیوندها

ایده اصلی و ساختار مقاله‌ای که خواندید از ویدیویی گرفته شده با نام The Hidden Genius of Monopoly’s Rules به همراه مقاله‌ای از روزنامه گاردین به نام The secret history of Monopoly: the capitalist board game’s leftwing origins. برای دیدن نسخه‌های مختلف “بازی ملاکین” و مطالعه بیشتر سایت رسمی بازی رو ملاحظه کنید.