تاریخ بردگیم - دهه ۸۰ میلادی (قسمت اول)

مطالعه‌ی تاریخِ پدیده‌ها همیشه برای من جذابیت ویژه‌ای داشته؛ از تاریخ هنر گرفته تا تاریخ صنایع و اختراعات و محصولات. البته دروغ چرا تصاویر کتاب‌های تاریخ را بیشتر از متن‌شان دوست دارم! به خصوص آن تصاویر بی‌کیفیت سیاه و سفید با چاپ بد در کتاب‌های قدیمی که حسابی فضا را برای جولان دادن تخیل باز می‌گذارند.

در سری مطالب تاریخچه‌ی بردگیم می‌خواهیم با هم شیرجه بزنیم در اعماق تاریخِ این سرگرمی و بازی‌هایی که حق پدری و مادری به گردن تک‌تک بردگیم‌های مدرن دارند را از دل خاک بیرون بکشیم و تلاش کنیم تصویری از شکل و شمایلِ سرگرم شدن آدمیزاد در صد سال گذشته پیدا کنیم. در هر مطلب برشی از تاریخ صد سال گذشته را انتخاب و مهم‌ترین بازی‌های آن دوران را بررسی می‌کنیم.

دهه  ۸۰  میلادی

قبل از شروع مطلب و لیست کردن برخی از مهم‌ترین رویدادها و شخصیت‌های این دهه باید بگویم که دهه‌ی هشتاد میلادی اگر برای شما صرفا تعدادی اسم باشد برای من تماما خاطره است! تمام کودکی من در تصاویری از پدید‌ه‌های این عصر گذشته و اگر بخواهم صحبت از مثلا گورباچف رهبر شوروی سابق کنم کاملا تصویر او در حال سخنرانی با آن لکه‌ی ماه‌گرفتگی ویژه روی سر بی‌مویش را به یاد می‌آورم. دهه‌ی هشتاد برای من دهه‌ی کشف دنیا بود که البته بخش زیادی از آن کشف مربوط به پس‌مانده‌های دهه‌ی هفتاد بود به همراه اندکی از هیجان پدیده‌های تازه‌تر.

دهه‌ی هشتاد در ذهن من چنین ملغمه‌ای است: اوج جنگ سرد و رقابت سرسختانه‌ی آمریکا و شوروی (که تصاویر و مضمون آن بعدها با دیدن بردگیم Twilight Struggle برایم یادآوری شد و پرتم کرد به آن دوران و برنامه‌ی تحلیل سیاسی هفته که جمعه‌ها پخش می‌شد)، بحران نیروگاه چرنوبیل و تصاویر تکان‌دهنده‌ی تاثیرات آن، رهایی زیمبابوه از یوغ استعمار، برگزیده شدن رونالد ریگان به ریاست جمهوری ایالات متحده، سقوط دیوار برلین و ترانه‌ی Wind of Change از Scorpion، مارگارت تاچر و کاریکاتورهای اغراق‌شده‌اش روی جلد مجلات طنز داخلی، انفجار فضاپیمای چلنجر در آسمان، ترور جان لنون اسطوره‌ی موسیقی توسط هوادار افراطی، ظهور کنسول‌های بازی خانگی و نینتندو و جنسیس و آتاری ۷۸۰۰ با آن نوار کرومی رنگی دلبرانه‌، ظهور کامپیوترهای خانگی مثل کمودور ۶۴ که من و برادرم یکی از ۱۷ میلیون نسخه‌ی تولید شده‌ی آن را داشتیم و یک سره Last Ninja و Sid Meier’s Pirates بازی می‌کردیم، کشف دنیای فیلم‌های سینمایی با ویدیو و نوارهای غیر مجاز و برخورد نزدیک از نوع سوم و ای‌تی و سری ایندیانا جونز، بازگشت دیزنی به دنیای انیمیشن با پری دریایی کوچک، خواندن بی‌امان رمان‌های ژول‌ورن و آسیموف، کشف دنیای فوتبال و جام جهانی مکزیک و پیروزی آرژانتین و گل با دست مارادونای فقید که باعث شد از بحران سیاسی جزائر فالکلند مطلع شویم، شیفتگی به ستاره‌های پاپ و مایکل جکسون و مدونا و پشت مو و عینک ری‌بن، لذت دو خط برنامه‌نویسی با زبان الکن Basic، روشن شدن دیده به جمال سیبیلوی برادران ماریو، و البته جنگ ایران و عراق بود. جنگی که خود را بی‌رحمانه به کودکی ما تحمیل می‌کرد و در زمانیکه بیسکوییت را کیلویی و ریخته‌شده در کیسه و اقلام ضروری را با تنها کوپن می‌خریدیم و مدرسه‌ها همه دخمه‌ای به اسم پناهگاه برای مصونیت از بمباران داشتند، تلاش می‌کردیم به دنیا اعتماد کنیم و خیالمان را خوش کنیم که زندگی بزرگتر از این‌هاست و آن دورها یک کشوری هست که اسمش چکسلواکی است…

در اواسط همین دوران بود که من هم با اولین بازی‌های رومیزی عمرم آشنا شدم: نسخه‌های ایرانی مونوپولی، عمو پولدار، سرنخ، پرواز و تجارت، فتح پرچم، کارت‌های بازی موتور و ماشین و فوتبال و کشور و چیزهای دیگر. اما دنیای بازی رومیزی در خارج از ایران و دور از دسترس ما، در حال یک شتاب‌گیری بی‌سابقه از نظر تعداد عناوین و سبک وسیاق طراحی بود. در ادامه تلاش می‌کنم تعدادی از خیل بی‌شمار بهترین بازی‌های این دهه را معرفی کنم و مطمئن هستم بسیاری از این عناوین را به یمن تجدید چاپ‌های بی‌شمارشان در زمان حال می‌شناسید.

Can’t Stop (1980)

یکی از محبوب‌ترین بازی‌های دوران که تمام کاری که در نوبت‌تان می‌کنید این است که تاس بریزید و طبق عنوانِ خود بازی:‌ نتوانید جلوی حرص و طمع خود را بگیرید و بس کنید! این عنوان کلاسیک که توسط Sid Sackson فقید طراحی شده همچنان جزو پرفروش‌ترین بازی‌های خانوادگی حساب می‌شود.

Civilization (1980)

یک هیولای ۷-۸ ساعته که به بازیکنان امکان ساخت یک تمدن از طلیعه‌ی تاریخ تا چند قرن پس از میلاد را می‌دهد. بازیکنان با گسترش کشاورزی، توسعه‌ی فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و نظامی و مقابله با تهاجمات رقیبان تلاش می‌کنند مردمان خود را از خلال تاریخ به سلامت عبور دهند و تمدن و فرمانروایی خود را گسترش دهند. این بازی را به عنوان مبدع سبک «درخت فناوری» یا Technology Tree می ‌شناسند که در آن بازیکنان با انتخاب فناوری‌های متفاوت، شیوه‌های متنوعی از بازی را در پیش می‌گیرند.

Axis & Allies (1981)

یکی از پیش‌گامان وارگیم‌های مدرن که توسط لری هریس خلق شد و حتی تا به امروز هم نسخه‌های جدیدتر آن طراحی و عرضه می‌شود و همین چند وقت پیش هم بازی غول‌آسای اتاق جنگ War Room بر اساس سیستم موجود در همین سری بازی‌ها عرضه شد. نبرد بین نیروهای متفقین و متحدین در جنگ جهانی دوم با پیاده‌نظام و سواره‌نظام و جنگنده و بمب‌افکن و زیردریایی و چندین و چند ادوات نظامی و حتی اقتصادی دیگر در این بازی به زیبایی شبیه‌سازی شده‌اند و بازیکنان نه تنها باید میادین جنگ، که بخش منابع و زیرساخت فنی خودشان را هم مدیریت کنند.

Enchanted Forest (1981)

این عنوان دیگر احتمالا نیازی به توضیح ندارد: همان راز جنگل معروفی که در دوره‌ای بسیار در ایران هم محبوب شد و همچنان هم محبوب ماند. در مورد تاریخچه‌ی این بازی که در ۱۹۸۲ برنده‌ی بهترین بازی سال آلمان (اشپیل) هم شد قبلا اینجا توضیح کافی داده‌ایم.

Sherlock Holmes: Consulting Detective (1982)

یکی از بهترین بازی‌های دوران و برنده‌ی اشپیل ۱۹۸۵ که بر اساس شخصیت محبوب شرلوک هولمز ساخته شده و در آن بازیکنان با کمک یکدیگر در نقشه‌ی شهر لندن به جستجو برای پیدا کردن مدارک و صحبت با مظنونین و شاهدان کرده و تلاش می‌کنند با به کار انداختن قوه‌ی تعقل و استنتاج و استفاده از اطلاعات مندرج در روزنامه‌های کثیرالانتشار  موجود در جعبه‌ی بازی و کنار هم قرار دادن دلایل و شواهد، پاسخی برای پرونده‌های موجود پیدا کنند و پرده از قتل و جنایت و رسوایی بردارند. این بازی نه تاس دارد و نه کارت و اصولا مکانیزم‌های آشنای بردگیمی در آن پیدا نمی‌شود، بلکه سراسر آن قصه است و شهر مه‌گرفته‌ی لندن و آوای ویلون هولمز.

Survive: Escape from Atlantis (1982)

یک جزیره‌ی در حال غرق شدن، یک اقیانوس پر از کوسه‌های خونخوار، چند قایق نجات فکسنی، کلی آدم آواره برای نجات، و از همه مهم‌تر رقبایی خطرناک‌تر از تمام مواردی که ذکر شد کل این بازی فوق‌العاده را می‌سازد. یکی از جذاب‌ترین بازی‌های مدل Cutthroat که نسخه‌های جدید‌تر آن نیز در سال‌های اخیر با کمی تغییرات در گیم‌پلی عرضه شده است. این بازی مکانیزم Map Reduction (مکانیزمی که در آن نقشه‌ی بازی به مرور از بین می‌رود و امکان مانور برای بازیکنان کمتر می‌شود) را به خوبی در یک قالب تماتیک عرضه کرد.

Scotland Yard (1983)

جدای از دهه‌ی هشتاد میلادی، در دهه‌ی هشتاد شمسی این بازی هم به صورت جسته گریخته در کنار مونوپولی و ریسک در اسباب‌بازی فروشی‌ها و فروشگاه‌های لگو در ایران دیده می‌شد و به نوعی تا ۲-۳ سال یکی از مدرن‌ترین بازی‌های رومیزی بود که در ایران قابل خریداری بود (قشنگ یادم هست که سال ۸۷ یک نسخه از آن را خریدم ۳۰ هزار تومان). در این بازی نیمه کاراگاهی یکی از بازیکنان جناب ایکس بود و باید از دست بقیه بازیکنان که کاراگاه بودند فرار می‌کرد و با استفاده از تاکسی و مترو و پیاده‌روی در سطح شهر لندن خود را از دیدگان بقیه مخفی نگاه می‌داشت. یکی از جذابیت‌های بصری بازی کلاه مشکی جناب ایکس بود که وقتی دارد جای بعدی خود روی نقشه را بررسی می‌کند باقی بازیکنان مسیر نگاهش را نبینند.

Jenga (1983)

قسمت اول بازی‌های دهه هشتاد را با این عنوان فوق محبوب و جذاب که توسط خانم لزلی اسکات طراحی شده به پایان برسانیم. مدل اولیه‌ی جنگا (که هنو هم محبوب‌ترین مدل آن است) از ۵۴ بلوک چوبی تشکیل شده بود و بازیکنان باید به نوبت یکی از بلوک‌ها را از این برج چوبی بیرون بکشند بدون اینکه برج تخریب شود. جنگا سبکی ازبازی‌ها با عنوان بازی‌های تمرکزی/تعادلی را پایه‌گذاری کرد و خودش مانند همان بالاترین بلوک چوبی در بالای برج محبوبیت این سبک باقی ماند. پیشنهاد می‌کنم این قسمت تدکس را که خانم اسکات در مورد روند طراحی بازی صحبت می‌کند را از دست ندهید. اگر هم دنبال راه‌هایی برای ایجاد هیجان بیشتر در این بازی هستید این قسمت رومیز شو را ببینید که در آن تقریبا ایده‌ی اولیه‌ی بازی به عنوان یک سرگرمی آرامش‌بخش را بالکل نابود کردیم.